کد مطلب:234805 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:198
اثرات نماز شب
در كتاب «فقه الرضا» آمده است كه:
«حافظوا علی الصلاة اللیل، فانها حرمة الرب، تدر الرزق و تحسن الوجه و تضمن رزق النهار و طولوا الوقوف فی الوتر؛ فانه روی: من طول الوقوف فی الوتر، قل وقوفه یوم القیامة؛ [1] .
بر نماز شب و تهجد، مراقبت و مداومت كنید؛ زیرا كه نماز شب، احترام به ساحت اقدس پروردگار است؛ آن موجب افزایش روزی می گردد و چهره ها را زیبا می سازد و رزق آن روز را ضمانت می كند. در نماز وتر درنگ و وقوف بسیار كنید؛ زیرا كه در حدیث آمده است كه: هر كس در نماز وتر خود، درنگ بسیار كند، وقوف و درنگ او در محشر و روز قیامت، اندك خواهد گشت».
ای خوشا آن دل كه پرتوگاه اوست
ساحت آن در، گذار راه اوست
ای خوش آن دل دو زلف جان پذیر
بر در و دیوارش افشاند عبیر
[ صفحه 207]
خوشتر آن صاحبدلی كاندر طلب
منتظر باشد در دل روز و شب
در «عیون اخبار الرضا» آمده است كه از امام رضا علیه السلام پرسیدند: از چه رو شب زنده داران مؤمن، خوش سیماتر از دیگران اند؟ فرمود: «لانهم خلوا بربهم، فكساهم من نوره؛ به جهت این كه آنان با پروردگار خویش خلوت می كنند و خداوند آنان را، با جامه ای از نور پوشانده است». [2] .
چه شده است ما را كه با دانستن این همه فضایل و ارزش های «نماز شب»، باز در خماری خواب سیاه، گرفتاریم؟ چه شده است، ما را كه قساوت دل را از حد گذرانده ایم و از قافله ی عاشقان، غافل و عقب مانده ایم؟ زهی روسیاهی! زهی بیچارگی! زهی نادانی! و چه خوب گفته است، صاحب «ارشاد القلوب» احوال ما درماندگان را كه:
«ای برادر! شب و روز بیهوده نمی گذرد؛ بلكه از گذشتنش، نقص به عمر آدمیان وارد می شود و این شب و روز، ساعت و لحظاتی است. پس اگر به لهو و لعب پرداختی و گفتی: لحظه ی دیگر به ذكر و نماز مشغول می شوم (؟!) بدان كه روز را به غفلت گذرانیده ای و هرگاه شب فرارسد و تو همه ی آن را به خواب رفتی، از جمله ی آن كسانی هستی كه در شب و روز، هیچ خیری در او نیست و هركس چنین باشد مردنش بهتر است از زنده بودنش؛
[ صفحه 208]
زیرا قلبش مرده است و هر كس قلبش مرده باشد، خیری در حیات بدان او نیست. ای برادر! بیدار باش كه بیشتر عمرت در غفلت و خواب گذشت و غنیمت بدان باقیمانده ی عمر خود را و قیامت را فراموش مكن تا عاقبت به خیر باشی...
ای برادر! هوشیار باش و تلافی كن آنچه را كه از تو فوت شده است. بسیار بر خود گریه كن به خاطر این كه موفق نمی شوی كه به پروردگارت توجه كنی و به سوی او روی آوری.
عتاب كن نفس اماره ی خود را و قبول نكن عذرهایش را در ترك بیداری در شب؛ زیرا عذرهایش همه دروغ است و اگر رنج بیداری یك ساعت از شب را به خود هموار سازی، به یك راحت و نعمتی همیشگی خواهی رسید؟». [3] .
شد گاه وصل دلدار، قم ایها المزمل
آمد زمان دیدار، قم ایها المزمل
وقت سفر رسیده، یعنی سحر رسیده
بیدار باش بیدار، قم ایها المزمل
در خلوت شبانه، با دلبر یگانه
نجوا بود سزاوار، قم ایها المزمل
(حسن زاده ی آملی)
نمونه ی كامل شب زنده داران و نماز شب خوان ها، حضرت علی بن موسی الرضا علیه السلام است. ابراهیم بن عباس می گوید:
«كسی را ندیدم كه از علی بن موسی الرضا علیه السلام برتر باشد. هرگز به كسی جفا نمی نمود، سخن كسی را قطع نمی كرد، خواسته ی افراد
[ صفحه 209]
را بی جواب نمی گذاشت، هیچ گاه پاهایش را مقابل كسی دراز نمی كرد و در حضور كسی تكیه نمی داد.
در شب كم می خوابید و اكثر شب ها تا سحرگاه بیدار بود. كار نیك و صدقه ی پنهانی را بسیار دوست می داشت و نوعا چنین كارهایی را در شب تاریك انجام می داد». [4] .
هم چنین درباره ی آن حضرت آمده است:
«همیشه با وضو بود و شب ها به عبادت می پرداخت. وضو می گرفت و نماز می خواند و مقدرای استراحت می كرد. در پی این استراحت كوتاه، دیگر باره برمی خواست و وضو می گرفت و به نماز شب می ایستاد و باز هم اندك استراحتی می كرد. سپس برمی خاست و تا صبح همین گونه بود؛ یعنی، تا صبح مشغول عبادت و مناجات بود. بعد از این كه نماز صبح را در اول وقت می خواند به سجده می رفت و سر برنمی داشت تا آفتاب بلند می شد». [5] .
«حافظوا علی الصلاة اللیل، فانها حرمة الرب، تدر الرزق و تحسن الوجه و تضمن رزق النهار و طولوا الوقوف فی الوتر؛ فانه روی: من طول الوقوف فی الوتر، قل وقوفه یوم القیامة؛ [1] .
بر نماز شب و تهجد، مراقبت و مداومت كنید؛ زیرا كه نماز شب، احترام به ساحت اقدس پروردگار است؛ آن موجب افزایش روزی می گردد و چهره ها را زیبا می سازد و رزق آن روز را ضمانت می كند. در نماز وتر درنگ و وقوف بسیار كنید؛ زیرا كه در حدیث آمده است كه: هر كس در نماز وتر خود، درنگ بسیار كند، وقوف و درنگ او در محشر و روز قیامت، اندك خواهد گشت».
ای خوشا آن دل كه پرتوگاه اوست
ساحت آن در، گذار راه اوست
ای خوش آن دل دو زلف جان پذیر
بر در و دیوارش افشاند عبیر
[ صفحه 207]
خوشتر آن صاحبدلی كاندر طلب
منتظر باشد در دل روز و شب
در «عیون اخبار الرضا» آمده است كه از امام رضا علیه السلام پرسیدند: از چه رو شب زنده داران مؤمن، خوش سیماتر از دیگران اند؟ فرمود: «لانهم خلوا بربهم، فكساهم من نوره؛ به جهت این كه آنان با پروردگار خویش خلوت می كنند و خداوند آنان را، با جامه ای از نور پوشانده است». [2] .
چه شده است ما را كه با دانستن این همه فضایل و ارزش های «نماز شب»، باز در خماری خواب سیاه، گرفتاریم؟ چه شده است، ما را كه قساوت دل را از حد گذرانده ایم و از قافله ی عاشقان، غافل و عقب مانده ایم؟ زهی روسیاهی! زهی بیچارگی! زهی نادانی! و چه خوب گفته است، صاحب «ارشاد القلوب» احوال ما درماندگان را كه:
«ای برادر! شب و روز بیهوده نمی گذرد؛ بلكه از گذشتنش، نقص به عمر آدمیان وارد می شود و این شب و روز، ساعت و لحظاتی است. پس اگر به لهو و لعب پرداختی و گفتی: لحظه ی دیگر به ذكر و نماز مشغول می شوم (؟!) بدان كه روز را به غفلت گذرانیده ای و هرگاه شب فرارسد و تو همه ی آن را به خواب رفتی، از جمله ی آن كسانی هستی كه در شب و روز، هیچ خیری در او نیست و هركس چنین باشد مردنش بهتر است از زنده بودنش؛
[ صفحه 208]
زیرا قلبش مرده است و هر كس قلبش مرده باشد، خیری در حیات بدان او نیست. ای برادر! بیدار باش كه بیشتر عمرت در غفلت و خواب گذشت و غنیمت بدان باقیمانده ی عمر خود را و قیامت را فراموش مكن تا عاقبت به خیر باشی...
ای برادر! هوشیار باش و تلافی كن آنچه را كه از تو فوت شده است. بسیار بر خود گریه كن به خاطر این كه موفق نمی شوی كه به پروردگارت توجه كنی و به سوی او روی آوری.
عتاب كن نفس اماره ی خود را و قبول نكن عذرهایش را در ترك بیداری در شب؛ زیرا عذرهایش همه دروغ است و اگر رنج بیداری یك ساعت از شب را به خود هموار سازی، به یك راحت و نعمتی همیشگی خواهی رسید؟». [3] .
شد گاه وصل دلدار، قم ایها المزمل
آمد زمان دیدار، قم ایها المزمل
وقت سفر رسیده، یعنی سحر رسیده
بیدار باش بیدار، قم ایها المزمل
در خلوت شبانه، با دلبر یگانه
نجوا بود سزاوار، قم ایها المزمل
(حسن زاده ی آملی)
نمونه ی كامل شب زنده داران و نماز شب خوان ها، حضرت علی بن موسی الرضا علیه السلام است. ابراهیم بن عباس می گوید:
«كسی را ندیدم كه از علی بن موسی الرضا علیه السلام برتر باشد. هرگز به كسی جفا نمی نمود، سخن كسی را قطع نمی كرد، خواسته ی افراد
[ صفحه 209]
را بی جواب نمی گذاشت، هیچ گاه پاهایش را مقابل كسی دراز نمی كرد و در حضور كسی تكیه نمی داد.
در شب كم می خوابید و اكثر شب ها تا سحرگاه بیدار بود. كار نیك و صدقه ی پنهانی را بسیار دوست می داشت و نوعا چنین كارهایی را در شب تاریك انجام می داد». [4] .
هم چنین درباره ی آن حضرت آمده است:
«همیشه با وضو بود و شب ها به عبادت می پرداخت. وضو می گرفت و نماز می خواند و مقدرای استراحت می كرد. در پی این استراحت كوتاه، دیگر باره برمی خواست و وضو می گرفت و به نماز شب می ایستاد و باز هم اندك استراحتی می كرد. سپس برمی خاست و تا صبح همین گونه بود؛ یعنی، تا صبح مشغول عبادت و مناجات بود. بعد از این كه نماز صبح را در اول وقت می خواند به سجده می رفت و سر برنمی داشت تا آفتاب بلند می شد». [5] .
[1] نشان از بي نشان ها، ص 427.
[2] بحارالانوار، ج 87، ص 159، ح 48.
[3] ارشاد القلوب، ج 2، ص 10 و 13.
[4] مناقب، ج 4، ص 360.
[5] عوالم، ج 22، ص 196؛ منتهي الامال، ج 2، ص 862.